Хумсны мөөгөнцөр

Toenail fungus (english)
Грибковые заболевания ногтей (ру́сский)

Onychomycosis

Мөөгөнцөрт голдуу хумс, арьс, ам, бэлэг эрхтэн, шулуун гэдэсний шувтрага зэрэг газрууд илүүтэй өртдөг.

Ходоод гэдэс өнгөр сайтай, дархлаа чанга байх үед мөөгөнцөр Тантай “энх тайвнаар зэрэгцэн орших” ба Танд ямар нэг хор нөлөө үзүүлж үл чадах аж. Ходоод гэдэсэн дэх үй олон сайн нян нь мөөгөнцрийг хяналтандаа байлгадаг билээ.

Хоол унд: Ер нь хоол болон амьдралын хэв шинжийг бүрэн өөрчлөх хэрэгтэй.

Хоол ерөнхийдөө элдэв ногоо өөрөөр хэлвэл, ислэг ихтэй хоолонд төвлөрнө.

Мөөгөнцөрөөс салгах цэвэрлэгээний шөл: Сонгино, сармис (тунгалгын эд эсийг цэвэршүүлж, сайжруулна), шанцай, буржгар ногоон навч (Kale, or leaf cabbage, belongs to a group of cabbage)-ийг усанд хийж буцалган, далайн давсаар амталж, шүүнэ. Ногоогий нь хаяна. Өдрийн турш жаахан жаахан балгана. Нийтдээ 2 хоног ууна. 14 хоноод дахин давтан ууна.

Салат байнга иднэ: Сармис, багваахай, гич, шар манжин, яншуйны навч, цэцэгт ба бөөрөнхий байцаа, шанцай, өргөст хэмх, уутан хальст улаан чинжүү, цагаан гаа, кумин, таримал гоньдны үр, таана, хөмүүл, халиар, цийр бүхий салат хийнэ. Салатаа алимны исгэсэн шүүс (ACV), оливийн тос, нимбэгний шүүс, хар перец, далайн давсаар амтална.

Даршилсан байцаа, тараг, алимны исгэсэн шүүс, кимчи зэрэг исгэсэн хоол унд, пробиотик (өдөрт 50 тэрбумийг иднэ, дор хаяж 15 омог), шар ба цагаан будаа, шар гаа, цангис жимс (саахар нэмээгүй), далайн байцаа, хушга, түүнчлэн арвай, хошуу тариа зэрэг бүхэл үрийн тариа, цагаан идээ, нимбэг (бүдүүн гэдэсний гүрвэлзэх хөдөлгөөнийг нэмэгдүүлнэ), наргил модны самрын тос (ууна, түрхэнэ. Тэрээр мөөгөнцрийн эмнээс илүү үр дүнтэй. prescription anti-fungal medication), чиа, маалингын үр, шанц модны холтос, ногоон замаг (blue-green algae like spirulina) түлхүү хэрэглэхийг зөвлөнө.

Бэлчээрийн малын мах, ясны шөл (ХГЗ-д өнгөр тогтооно), өндөг, загас иднэ.

Prebiotic fibre хоол хүнс хэрэглэнэ. Үүнд: шанцай, чанасан байцаа, багваахайны шинэ навч, алим.

Нойр булчирхрайг тэнцвэржүүлэхэд тустай тул Stevia хэмээх чихэрлэг ургамлыг мөөгөнцөртэй үед хэрэглэхийг зөвлөдөг. Арвайн ногоон нахианы ундаа ууна. Цэвэр ус ихээр ууна.

Аминдэм, эрдэс бодис: “В-12”, “В-9”, “В-7”, “В-3”, “В-5”, “С” (өдөрт 1000мг), Biotin (буюу B бүлгийн аминдэм өөрөөр хэлвэл, vitamin H), “Е” аминдэм.

Зайлсхийвэл зохих зүйлс: Саахар, чихэр, саахар орлуулагч (хиймэл саахар), шоколад, зөгийн бал, буудайн дээд гурил, түүгээр хийсэн бүтээгдэхүүн, хөгцтэй хүнсний бүтээгдэхүүн, элдэв жимс, жимсний шүүс, төрөл бүрийн хатаасан жимсүүд, үзэм, дрожжь, төмс, лууван, вандуй, түрэг шош, таримал цоор (parsnip), туурам, элдэв манжин, сүү, эрдэнэшиш, зайрмаг, чипсүүд, архи, дарс, тамхи, газрын самар, оливийн ногоон жимс, үйлдвэрийн салат амтлагч, кетчуп, майонез, бялуу, устөрөгчжүүлсэн тосууд (наранцэцэг, шар буурцаг зэрэг), хайрсан, хуурсан хоол зэрэг болой.  Уурлаж уцаарлах, стрессээс зайлсхий.

Мөөгөнцрөөс салах сувиллын чанартай зөвлөмж (Treatment strategy-TS): Мөөгөнцөр устгагч эмчилгээ, сувилгаа нь саахар, чихэр, зөгийн бал дор хаяад 6 сар огт хэрэглэхгүй байх, мөөгөнцөр устгагч үйлдэлтэй эмийн ургамал уух (1 биш 2-3 ургамлын цомог уух), дархлаа тэтгэх, мөөгөнцөр эдгэрсэн буюу дор хаяж 6 сарын дараа хязгаарласан хоол ундаа нэг нэгээр нь идэж эхлэх (gradually reintroduce Off-Limit Foods), ХГЗ-д өнгөр тогтоох, хоолны шингэцийг сайжруулах (нойр булчирхайны энзем өдөөгч болон ходоодны хүчиллэг бууруулагч гашуун ургамлууд, исгэсэн хоол унд хэрэглэх), үрэвсэл дарах, элэгний хорыг гадагшлуулах, элэг, бөөр, уушги, арьс, тунгалгын эд эс, цусаа цэвэршүүлэх, муу нян устгах, стрессээ удирдах, биеэ шүлтжүүлэхэд чиглэгдэнэ.

  • Их шүүдэргэнэ: Шүүдэргэнийн шинэ шүүсээр өдөрт 3 удаа түрхэх, нийтдээ 90 хоног. Эсвэл сүүт өвстэй хавсарсан халуун ханданд хөлөө 30 минут дүрнэ. Эсвэл хатаасан шүүдэргэнийн нунтгийг йодинолтой хольж, өтгөн кааш шиг юм болгоно. Шөнөжин тавьж бооно. Хэдэн хоногийн дараа алга болж, шинээр эрүүл хумс ургана. Энэхүү йодинол нь эмийн сангуудаар олдохгүй байна. Бодвол ОХУ-т байдаг байх.
  • Цууны хүчил: Халуун усанд хөлөө 40 минут дүрнэ. Чингэхдээ ойр ойрхон халуун ус сэлбэнэ. Дараа нь хөлөө сайн арчаад мөөгөнцөртсөн хумсан дээрээ 20-70%-ын цууны хүчил сайтар түрхэнэ. Гурав дах өдрөө мөөгөнцөр алга болсон ажээ.

Бас нэг арга байна: Ийм 200мл цуундаа тахианы түүхий өндөг хийж хутгана, бүрэн уустал байлгана, өрөм шиг хальс үүсдэг, тэрийг нь авч хаяна. Энэ уусмалаа хөргөгчинд байлгана. Өдөр бүр хумсандаа түрхэнэ. Хурдан биш, гэхдээ мөөгөнцөр бүрэн арилна.

  • Кортикостероидны даавар: Кортикостероидтой ханд, тосон түрхлэг хэрэглэнэ. Үүний оронд чонын хэл хэрэглэмээр санагдав.
  • Ургамлын цомгоор жин тавина: Үүнд царсны холтос 33%, хумсанцэцэг, голт борын цэцэг тус бүр 25%, их шүүдэргэнэ 15% орно. Хандаар нь алга болтол жин тавина.

Мөөгөнцөр устгагч хоол унд, эмийн ургамлууд (жишээ нь, шар гаа, сармис гэх мэт ) эсвэл антибиотик түүнчлэн “Лайм” хэмээх нян, түүний хамсаатан нянгийн халдвар (the Lyme germ, some co-infections) устгагч эм уугаад эхлэхээр харшил үүсч, зарим хүмүүсийн хувьд “хууч хөдөлгөдөг”. Үүний шинжлэх ухааны нэр нь Herxheimer Reaction аж. Үүнийг бас “die- off reaction” эсвэл Herxheimer Die-Off Reactions гэнэ. Өөрөөр хэлвэл, дархлааны эд эсээс үүдэлтэйгээр хуучин зовууриуд сэдэрдэг. Бие нижгээд хүчиллэг болдог. Энэ хууч хөдлөл 7 хоногоос илүү үргэлжлэхгүй аж. Үүнийг голдуу харшил эсвэл мөөгөнцрийн эмчилгээний гаж нөлөө гэж андуурдаг. Бүр болохгүй бол тун хэмжээгээ багасгах, эсвэл өдөр алгасаж уух хэрэгтэй. Мөөгөнцрийн эмчилгээгээ дор хаяаж 3-6 сар буюу 90-120 хоног үргэжлүүлнэ. Эмчилгээгээ дутуу хаячихвал хуучин хэвэндээ эргэж очно.

Өдрийн дэглэм сайн баримтлах, дасгал хөдөлгөөн, биеийн тамир хийх, спортоор хичээллэх хэрэгтэй.

Бусадтай харьцуулахад хүн бүр оюун санаа, удамшил, сэтгэц, хүрээлэн буй орчин, нийгмийн гарлын хувьд давтагдашгүй өөр өөрийн гэсэн онцлогтой байдаг тул зовиур эмгэгийг оношлох, эмчлэхдээ эдгээр хүчин зүйлийг харгалзаж үзнэ.

Болзошгүй учир шалтгаанууд, эрсдэлт хүчин зүйлс

Үндсэн зовуурь, шинж тэмдэг (болзошгүй хожмын үеийн)

Зохимжтой ба зохимжгүй ургамлын бүтээгдэхүүн

Эх сурвалж

Тэмдэглэгээний утга

  • Ийм тэмдэг нь эмчилгээний өндөр үр дүнтэй бөгөөд эрдэм шинжилгээний туршилт, судалгаагаар нотлогдсон болохыг илэрхийлнэ.
  • Ийм тэмдэг нь хүний биед сайн нөлөөтэй гэдэг нь судалгаагаар нотлогдсон. Гэхдээ бүхэл ургамлын хувьд авч үзвэл 3 одтой бүтээгдэхүүнийг арай гүйцэхгүй аж.
  • Ийм тэмдэг нь эмчилгээ, шим тэжээлийн эерэг үр дүнтэй болохыг илэрхийлнэ. Голдуу ардын уламжлалт практикт олон зуун жилийн турш өргөн хэрэглэгддэг туршлагатай. Туршилтын амьтан дээр судлагдаж сайн нь тогтоогдсон. Өчигдрийн ардын эмчилгээнд хэрэглэдэг байсан эмийн ургамал өнөөдөр шинжлэх ухаанаар нотлогдсон эмчилгээ болдог гэдгийг санаандаа авбал зохино.
  • Ийм тэмдэг нь гаж нөлөө буюу зохимжгүй заалтыг илэрхийлнэ.
Humsnii muuguntsur - Onychomycosis Muuguntsurt golduu hums, aris, am, beleg erhten, shuluun gedesnii shuvtraga zereg gazruud iluutei urtdug. Hodood gedes ungur saitai, darhlaa changa baih uyed muuguntsur Tantai “enh taivnaar zeregtsen orshih” ba Tand yamar neg hor nuluu uzuulj ul chadah aj. Hodood gedesen deh ui olon sain nyan ni muuguntsriig hyanaltandaa bailgadag bilee. Hool und: YEr ni hool bolon amidraliin hev shinjiig buren uurchluh heregtei. Hool yerunhiiduu eldev nogoo uuruur helvel, isleg ihtei hoolond tuvlurnu. Muuguntsuruus salgah tseverlegeenii shul: Songino, sarmis (tungalgiin ed esiig tsevershuulj, saijruulna), shantsai, burjgar nogoon navch (Kale, or leaf cabbage, belongs to a group of cabbage)-iig usand hiij butsalgan, dalain davsaar amtalj, shuune. Nogoogii ni hayana. Udriin tursh jaahan jaahan balgana. Niitdee 2 honog uuna. 14 honood dahin davtan uuna. Salat bainga idne: Sarmis, bagvaahai, gich, shar manjin, yanshuinii navch, tsetsegt ba buurunhii baitsaa, shantsai, urgust hemh, uutan halist ulaan chinjuu, tsagaan gaa, kumin, tarimal gonidnii ur, taana, humuul, haliar, tsiir buhii salat hiine. Salataa alimnii isgesen shuus (ACV), oliviin tos, nimbegnii shuus, har pyeryets, dalain davsaar amtalna. Darshilsan baitsaa, tarag, alimnii isgesen shuus, kimchi zereg isgesen hool und, probiotik (udurt 50 terbumiig idne, dor hayaj 15 omog), shar ba tsagaan budaa, shar gaa, tsangis jims (saahar nemeegui), dalain baitsaa, hushga, tuunchlen arvai, hoshuu taria zereg buhel uriin taria, tsagaan idee, nimbeg (buduun gedesnii gurvelzeh hudulguuniig nemegduulne), nargil modnii samriin tos (uuna, turhene. Tereer muuguntsriin emnees iluu ur duntei. prescription anti-fungal medication), chia, maalingiin ur, shants modnii holtos, nogoon zamag (blue-green algae like spirulina) tulhuu hereglehiig zuvlunu. Belcheeriin maliin mah, yasnii shul (HGZ-d ungur togtoono), undug, zagas idne. Prebiotic fibre hool huns hereglene. Uund: shantsai, chanasan baitsaa, bagvaahainii shine navch, alim. Noir bulchirhraig tentsverjuulehed tustai tul Stevia hemeeh chiherleg urgamliig muuguntsurtei uyed hereglehiig zuvludug. Arvain nogoon nahianii undaa uuna. TSever us iheer uuna. Amindem, erdes bodis: “V-12”, “V-9”, “V-7”, “V-3”, “V-5”, “S” (udurt 1000mg), Biotin (buyuu B bulgiin amindem uuruur helvel, vitamin H), “YE” amindem. Zailshiivel zohih zuils: Saahar, chiher, saahar orluulagch (hiimel saahar), shokolad, zugiin bal, buudain deed guril, tuugeer hiisen buteegdehuun, hugtstei hunsnii buteegdehuun, eldev jims, jimsnii shuus, turul buriin hataasan jimsuud, uzem, drojji, tums, luuvan, vandui, tureg shosh, tarimal tsoor (parsnip), tuuram, eldev manjin, suu, erdeneshish, zairmag, chipsuud, arhi, dars, tamhi, gazriin samar, oliviin nogoon jims, uildveriin salat amtlagch, kyetchup, maionyez, byaluu, usturugchjuulsen tosuud (narantsetseg, shar buurtsag zereg), hairsan, huursan hool zereg boloi.  Uurlaj utsaarlah, stryessees zailshii. Muuguntsruus salah suvilliin chanartai zuvlumj (Treatment strategy-TS): Muuguntsur ustgagch emchilgee, suvilgaa ni saahar, chiher, zugiin bal dor hayaad 6 sar ogt hereglehgui baih, muuguntsur ustgagch uildeltei emiin urgamal uuh (1 bish 2-3 urgamliin tsomog uuh), darhlaa tetgeh, muuguntsur edgersen buyuu dor hayaj 6 sariin daraa hyazgaarlasan hool undaa neg negeer ni idej ehleh (gradually reintroduce Off-Limit Foods), HGZ-d ungur togtooh, hoolnii shingetsiig saijruulah (noir bulchirhainii enzyem uduugch bolon hodoodnii huchilleg buuruulagch gashuun urgamluud, isgesen hool und heregleh), urevsel darah, elegnii horiig gadagshluulah, eleg, buur, uushgi, aris, tungalgiin ed es, tsusaa tsevershuuleh, muu nyan ustgah, stryessee udirdah, biyee shultjuulehed chiglegdene. Ih shuudergene: SHuudergeniin shine shuuseer udurt 3 udaa turheh, niitdee 90 honog. Esvel suut uvstei havsarsan haluun handand huluu 30 minut durne. Esvel hataasan shuudergeniin nuntgiig iodinoltoi holij, utgun kaash shig yum bolgono. SHunujin tavij boono. Heden honogiin daraa alga bolj, shineer eruul hums urgana. Enehuu iodinol ni emiin sanguudaar oldohgui baina. Bodvol OHU-t baidag baih. TSuunii huchil: Haluun usand huluu 40 minut durne. CHingehdee oir oirhon haluun us selbene. Daraa ni huluu sain archaad muuguntsurtsun humsan deeree 20-70%-iin tsuunii huchil saitar turhene. Gurav dah udruu muuguntsur alga bolson ajee. Bas neg arga baina: Iim 200ml tsuundaa tahianii tuuhii undug hiij hutgana, buren uustal bailgana, urum shig halis uusdeg, teriig ni avch hayana. Ene uusmalaa hurgugchind bailgana. Udur bur humsandaa turhene. Hurdan bish, gehdee muuguntsur buren arilna. Kortikostyeroidnii daavar: Kortikostyeroidtoi hand, toson turhleg hereglene. Uunii orond choniin hel hereglemeer sanagdav. Urgamliin tsomgoor jin tavina: Uund tsarsnii holtos 33%, humsantsetseg, golt boriin tsetseg tus bur 25%, ih shuudergene 15% orno. Handaar ni alga boltol jin tavina. Muuguntsur ustgagch hool und, emiin urgamluud (jishee ni, shar gaa, sarmis geh met ) esvel antibiotik tuunchlen “Laim” hemeeh nyan, tuunii hamsaatan nyangiin haldvar (the Lyme germ, some co-infections) ustgagch em uugaad ehleheer harshil uusch, zarim humuusiin huvid “huuch hudulgudug”. Uunii shinjleh uhaanii ner ni Herxheimer Reaction aj. Uuniig bas “die- off reaction” esvel Herxheimer Die-Off Reactions gene. Uuruur helvel, darhlaanii ed esees uudelteigeer huuchin zovuuriud sederdeg. Biye nijgeed huchilleg boldog. Ene huuch hudlul 7 honogoos iluu urgeljlehgui aj. Uuniig golduu harshil esvel muuguntsriin emchilgeenii gaj nuluu gej anduurdag. Bur bolohgui bol tun hemjeegee bagasgah, esvel udur algasaj uuh heregtei. Muuguntsriin emchilgeegee dor hayaaj 3-6 sar buyuu 90-120 honog urgejluulne. Emchilgeegee dutuu hayachihval huuchin hevendee ergej ochno. Udriin deglem sain barimtlah, dasgal hudulguun, biyeiin tamir hiih, sportoor hicheelleh heregtei. Busadtai haritsuulahad hun bur oyuun sanaa, udamshil, setgets, hureelen bui orchin, niigmiin garliin huvid davtagdashgui uur uuriin gesen ontslogtoi baidag tul zoviur emgegiig onoshloh, emchlehdee edgeer huchin zuiliig hargalzaj uzne. - Biyeiin shingeniig shultjuuleh (huchillegiig saarmagjuulah u.h. huchilleg ihdeh emgeg) - Belgiin uyed uvduh - Gar, hul daarah - Glyutyenii harshil - Daavar demjih - Darhlaa sulrah - Darhlaa tetgeh - Dontuulagch hool huns, sergeesh - Zurh sudasnii uvchin (ZSU) - S ryeaktiv uurag ihdeh (CRP) - Saahar bolon nuursus ihtei hool huns - Surguu - Suunii harshil - Targalalt (turaah) - Hyelikobaktyer pilori nyangiin haldvar - Huraaguur sudasnii tsulhen - Hunii darhlaa homsdoliin virus (HIV) - Hunsnii harshil - Het bolovsruulsan hool huns - CHihriin shijingiin hev shinj-1, 2 - SHaltgaangui hulruh - Em uuj esvel taria hiilgej baigaa (emiin gaj nuluu) - Am gemteh - Am uruul huuraishih, omgolton hatah - Amnaas evgui uner unerteh - Arhag stryess - Arhag yadargaanii hamshinj, bulchin shurmusnii emzeglel - Arisnii namars - Arisnii tuuralt, usarhag tuuralt - Bambai bulchirhainii daavriin dutagdal (BBDD) - Bambai bulchirhainii daavriin iluudel (BBDI) - Batga shovil, yum tuurah - Buuljih - Buurnii urevsel - Bronhit - Buduun gedesnii Kronii uvchin - Belgiin sulral - Davsagnii huudiin haniin urevsel - Darhlaanii shaltgaant bambain Hashimoto urevsel - Dontoh uvchin - Dotor bachuurah - Zagatnaa - Zurh delseh - Martamhai boloh - Medreliin garaltai arisnii harshilt uvchin - Noirguidel - Nud argah, huuraishih - Sariin yum uvduj ireh - Stryeptokokkiin nyangiin haldvar - Stryessiin shaltgaant setgetsiin uvchin (SSHSU) - Sevhi, tolbo - Setgel gutral - Setgel zovnil - Tarhiar hatguulah - Tolgoi uvduh, duireh - Tolgoi ergeh - Tuvunhiin urevsel - Tumsugnii urevsel - Trihomonas nyangiin haldvar - Tungalgiin bulchirhai tomroh, tsochih - Tungalgiin zogsongshil - Tungalgiin ed es, sudal bohirdoh - Turuu bulchirhainii urevsel - Uimraa boloh - Umain dotorhi halisnaas userhiilsen urgatsag - Umain huzuunii ulailt - Uurag tarhi, nugasnii tarhmal hatuural - Uushginii astma - Uye much uvduh, moiniih (uye muchnii herlegt urevsel) - Urguidel - Us unah - Utreenii muuguntsur - Hairst uld - Hamar bituureh - Hamriin hundiin ideet urevsel, yam - Haniad, tomuu - Hodood gedes ungurgui, siimhii boloh - Homhoi dolooh - Hooloinii angina - Hoolond durgui boloh - Huhnii tovch hagarah - TSeveruut userhiilel virus - CHoniin huruvdus - SHambaram - SHees zadgairah, aldah - SHees uvduj garah - SHees, belgiin zamiin haldvart uvchin (SHBZHU) - Em belgiin urevsel, umain horhoin uvchin - Altantovch - Altantovchiin tsomog - Anhiluun pyeryets - Baga lavshiga - Bagvaahai - Bagvaahainii isgesen handmal - Bivlentsriin tsomog - Buurulzguniin isgesen handmal - Buurulzguniin tsomog - Britaniin zoosontsetseg - Bugiin tsagaan - Buutsainii tsomog - Bultenger - Vansemberuu - Ganga, hotoin tsomog - Gandbadraa (buural gandbadraa, tsagaan chandgan suul) - Gandbadraanii isgesen handmal - Gichgeniin tsomog - Guzeelzgene - Gunjidiin ur, tos - Davirhainii handmal - Dalain baitsaa - Dalan halis - Dalanturuu (dalanturuunii navch, choniin hulbudus) - Dalivsiin tsomog - Durvulsun mugez /ryegombo/ - Javiin toson turhleg - Zugiin jilii - Zuun nast (zuunnast) - Zelen zanguu - Zerleg hahuuna - Iguushingiin tsomog - Injbuurliin tsomog - Ih dalivs - Ih zuliin tsomog - Ih shuudergene - Kardamonii ur - Lavandir - Lavriin navch - Luuvangiin tsomog - Maalingiin ur, tos - Maalingiin tsomog - Maralzgana - Monos (moil) - Mulhuu ganga - Mulhuu hoshoongor - Naaldangi gichgene - Namgiin balbi - Namgiin jav - Namgiin surgar - Nangiad odot anisnii ur - Nariin navchit honholdoi - Oin sogsorgono - Olivtoi gangiin tos - Olivtoi shuudergeniin tos - Ongol muugnii tsomog - Umhii shimeldeg - Probiotik buteegdehuun - Rozmarinii tsomog - Saaral nurges - Sarmis - Sarmisnii isgesen beldmel - Sibiri toshlog barbaris - Songiniin halis - Suluu navchit sharilj - Suut uvs - Tarimal gonid - Togosnii suul muug - Tulugchiin tsomog - Tunhuu - Turchaninoviin yargui - Ulaan tes - Ulaan tesiin jimsnii tsomog - Urt navchit gandbadraa - Usan uzmiin isgesen shuus - Unegen suulhei lider - Uhriin nudnii navch, ur jims - Hadaasan tsetseg (bashirtsetseg) - Hadnii hag (gazriin hag) - Halgainii tsomog - Har ners - Honin arts - Hoshuu tarianii tsomog - Huvunt - Huvuntiin tsomog - Huduunii biraaga - Humsantsetsgiin tos - Humsantsetseg - Hurts salbant zajiluurgana - Husnii nahia, navch, holtos - Husnii hag - Hush, huvuntiin tsomog - Herchleest bivlentser - TSarvan - TSargas - TSahildag - TSahildagnii tsomog - TSoorgono - TSoohor mailz (shantsainii navch) - TSusiin tsomog - TSuulbar baldargana - TSegtsuuheinii tsomog - CHiher uvsnii tsomog - CHichignuur uliangar - CHoniin helnii tsomog - SHants modnii holtos - SHuhert uvuljuur - Evert serteg - Egel gonid - Egel umhii - Emiin baluuna - Emiin rozmarin - Erendiin tos - Zuu tuunuuriin emchilgee - CHiherleg intoor - Saravgar tuulain tagnai - Brazil samar - K amindemiin dutagdal - Tums