Санаа дагаж өвдөх

Hypochondriasis (english)
Ипохондрический невроз (ру́сский)

|биеэ хэт чагнах буюу өвчирхөх хамшинж|

Үндсэн зовиур, шинж тэмдэг (PCSS):

  • Байнга өөртөө ямар нэг өвчний шинж тэмдэг хайх
  • Өөрийгөө хэт бөөцийлөх, өөрийнхөө эрүүл мэндийн тухай хэт их санаа зовних (hypertrophied anxiety), эрүүл мэндээ хэт их анхаарах (энэ нь хүүхэд ахуйгаасаа улбаатай)
  • Өөрийнхөө өвчний тухай төөрөлдөж буруу бодох (simulation симуляция)
  • Бусдаар өөрийгөө хайрлуулах, асруулах, бусдын анхаарлыг өөртөө татахыг хүсэх
  • Айдас хүүдэсээ хянаж чадахгүй болох, өөрийнхөө тухай утгагүй юм бодож айж түгших, үхнэ гэж айх (reckless буюу irrational fear, жишээ нь, хурууны цус өгөхөд вирус авчихлаа гэж айх гэх мэт)
  • Өөрийнхөө халуун, зүрхний цохилт, саахар, холестерин гэх мэтийг байнга хэмжих
  • Байгаа зовиур эмгэгээ хэт төвүүлгэх
  • Бусадтай харьцахгүй баймаар санагдах, зожигрох
  • Сэжиглэх зэрэг болой.

Санаа дагаж өвдөх өвчний болзошгүй учир шалтгаанууд (PCC, патогенез): Яг нарийн учир нь тогтоогтоогүй.

  • Сэтгэцтэй холбоотой (корень проблемы находится в психике)
  • Хүүхэд ахуй цагийн өвчлөл
  • Ойр дотнын хэн нэгэн нас барах
  • Хэн нэгний өвчин эсвэл үхлийн тухай сонгох
  • Ажлын дон зэрэг болой.

Дээр дурдсан зовиур, шинж тэмдэг, учир шалтгаануудаас аль нь танд хамаатай болохыг тогтоож, түүнийгээ эмчлүүлэхийг зорих хэрэгтэй.

 Хоол унд: Хүрэн манжин, хар перец, интоор, хөх нэрс, улаан лооль зэрэг жимс, хүнсний ногоо байнга хэрэглэнэ.

Бүхэл үрийн тариа, исгэсэн хоол унд /хоёрдах уураг тархи буюу ХГЗ-д үлэмж тустай/, маалинга, хулууны үр, тос, хушга, загас, тослог багатай сүү хэрэглэж, цэвэр ус /өдөрт 6-8 аяга/ ууна.

Үрэвсэл намжаагч хүнс түлхүү хэрэглэх:

  • Маалингын тос, үр, загас, наргил модны самрын тос.

Эслэгийн өндөр агууламжтай хоол хүнс:

  • Артишок, хүрэн манжин, багваахайны навч, лууван.

Зөгийн бал: Хушганы самар, зөгийн бал тус бүр 2 хоолны халбагыг 1 аяга нимбэгний шүүстэй хольж унтахын өмнө иднэ. Эсвэл нэг аяга тараг, эсвэл халуун сүүг зөгийн балаар амталж ууна. Эсвэл 200г зөгийн бал дээр 3 цайны халбага алимын исгэсэн шүүс хийж, сайтар хутгаж бэлтгэнэ. Унтахын өмнө түүнээсээ 2 цайны халбагыг иднэ. Гучин минутын дараа нойр хүрч эхэлнэ. Өдрийн турш бүхэл хошуу тарианы хандыг зөгийн балаар амталж ууна. Эсвэл зөгийн балтай хүрэн манжингийн шүүс ууна.

Аминдэм, эрдэс бодис: Магни /унтахын өмнө 300мг ууна/, кальц /500мг ууна/, “A”, “E” аминдэм, “В-3” ниацин 50мг, “В-6” 20мг, “В-9” буюу фолийн хүчил 200мкг, “С” 100мг, “Д” аминдэм, цайр 10мг, селени, “Omega-3” өөх тос, триптофаны бэлдмэл /өдөрт 2г/, мелатонин 3-6мг, гамма аминобутирийн хүчил (gamma-aminobutyric acid – GABA) 1г.

Сувиллын чанартай зөвлөмж (Treatment strategyTS):

Санаа дагаж өвдөх өвчнөөс ангижрах эмчилгээ, сувилгаа нь стрессээ удирдаж сурах, мэргэжлийн эмчтэй ярилцах (CBT – Cognitive behavioral therapy), иллэг хийх /зарим хүнд их сайн таардаг гэнэ/, сэтгэл санаагаа тайтагруулах, уйтгартай бодлоосоо сатаарах арга ухаан сэдэх, залбирал, бясалгал, гүнзгий амьсгалын дасгал хийх, сайн амарч сурах, сэтгэл санаагаараа өөдрөг байхыг бодох, дуртай хоббитой болох, спотрын эсвэл бүжгийн дугуйлан, гадаад хэлний курс, уул хад, агаар салхинд явах, эерэг хүмүүстэй ойр байх, нөхөрлөх, сайн дурын үйл ажиллагаанд оролцох, ядарсан эсвэл тусламж хэрэгтэй хүмүүст туслах, эрүүл зохистой хооллох, дасгал хөдөлгөөн хийх, ХГЗ-д өнгөр тогтоох, зөвхөн сэтгэл зовнилыг бус биеийн ерөнхий эрүүл мэндийг эрс сайжруулахад чиглэгдэнэ.

Аль болох өглөөгүүр тамиржуулагч (долоогоно, нохойн хошуу, улаан чавганы үр жимс, халгай, алтангагнуур), орой тийшээгээ тайвшруулагч /батраш+зөгийн бал/, бие тавируулах  (расслабляющие) ургамал уухыг зөвлөнө.

Долоо хоногт 5 өдөр 30 минут явган явах, шогших эсвэл дасгал хийвэл үр дүнтэй. Дугуй унаж болно. Шавар эмчилгээ эерэг үр дүнтэй гэж эх үүсвэрүүдэд тэмдэглэсэн нь бий.

Усанд орох: Өглөө биш оройдоо халуун усанд орж сурах. Ваннанд орохоор бол усны тохиромжтой хэм 36С. Унтахаас 2 цагийн өмнө 15-аас ихгүй минут орно. Цусны эргэлтэд сөргөөр нөлөөлөх тул усны түвшин зүрхэн тушаа хэсгийг бүрхэхгүй байхаар тооцно.

Унтахын өмнө хүйтэвтэр устай ваннанд 1 аяга алимны исгэсэн шүүс хийж, 10-аас ихгүй минут орж, дараа нь халуун, хүйтэн устай шүршүүрт ээлжлэн орно.

Эсвэл халуун бүлээн усанд хөлөө 10-15 минут дүрнэ. Батраш эсвэл лавандрын тостой иллэг хийвэл сайн. Өглөөдөө булчин сунгах дасгалууд хийж байх хэрэгтэй.

Тарни маягийн магтаалын үг хэлэх, төсөөлөн бодох: Өглөө сэрмэгц дараах магтаалын үгийг өөртөө хэлнэ. Үүнийг байнга хийснээр Та санаагаар өвддөг өвчнийг үүрд мартах болно. “Би одоо эв эрүүл. Би үүнийг яг мэдэж байна. Би үүнд итгэлтэй байна. Би сайхан харагдаж байна. Би эрч хүчээр дүүрэн байна. Миний биед эрүүл сүнс оршиж байна. Би төгс эрүүл хүн”.

Айдас төрөх ч юм уу эсвэл аймаар хэцүү мэдрэмж төрж байсан ч тэр нь түр зуурын мэдрэмж байдаг гэдгийг сана.

Санаа дагаж өвдөх өвчин нь СШСӨ, бөөрний дээд булчирхайны сульдаа (БДБС), мэдрэл сульдлын хамшинж, мэдрэлийн хэт ядаргаа, SAD (Стресс, сэтгэл зовнил, гутрал) зэрэг мэдрэлийн өвчлөлүүдтэй уялдаж, сүлэлдэж байдгийг сана.

Зайлсхийвэл зохих зүйлс:

Кафейн агуулагч кофе, ногоон, хар цай /кафейн нь мелатонин дааврыг дарангуйлдаг/, саахар, өөх тос, архи, тамхи, хэт боловсруулсан хоол хүнс (цагаан талх, гоймон), транс өөх тос, нөөшлөгч, үнэр, амт оруулагч зэрэг болой.

Саахар нь бөөрний дээд булчирхайны adrenalin, cortisol даавруудын үйл ажиллагааг идэвхжүүлдэг. Үдэш кортизол ихсэх /КИ/-ээр нойр хүрэхгүй болно. Нойр муутай байвал ил өвчин улам даамжирна.

Ихэнхи хүмүүс архи GABA-г дэмждэг гэж боддог, үнэндээ бол тийм биш, харин ч сэтгэл зовнилыг улам сэдрээнэ. Архи уух нь GABA-г хоосруулж, бөөрний дээд булчирхайны адреналин дааврыг ихэсгэж, нойргүйдэлд хүргэнэ.

Таны ажил хөдөлмөр таны бие махбод, сэтгэл санаанд ээлтэй байх ёстойг сана. Стрессээс зайлсхийх, удирдах.

Болзошгүй учир шалтгаанууд, эрсдэлт хүчин зүйлс

Үндсэн зовуурь, шинж тэмдэг (болзошгүй хожмын үеийн)

Зохимжтой ба зохимжгүй ургамлын бүтээгдэхүүн

Эх сурвалж

Тэмдэглэгээний утга

  • Ийм тэмдэг нь эмчилгээний өндөр үр дүнтэй бөгөөд эрдэм шинжилгээний туршилт, судалгаагаар нотлогдсон болохыг илэрхийлнэ.
  • Ийм тэмдэг нь хүний биед сайн нөлөөтэй гэдэг нь судалгаагаар нотлогдсон. Гэхдээ бүхэл ургамлын хувьд авч үзвэл 3 одтой бүтээгдэхүүнийг арай гүйцэхгүй аж.
  • Ийм тэмдэг нь эмчилгээ, шим тэжээлийн эерэг үр дүнтэй болохыг илэрхийлнэ. Голдуу ардын уламжлалт практикт олон зуун жилийн турш өргөн хэрэглэгддэг туршлагатай. Туршилтын амьтан дээр судлагдаж сайн нь тогтоогдсон. Өчигдрийн ардын эмчилгээнд хэрэглэдэг байсан эмийн ургамал өнөөдөр шинжлэх ухаанаар нотлогдсон эмчилгээ болдог гэдгийг санаандаа авбал зохино.
  • Ийм тэмдэг нь гаж нөлөө буюу зохимжгүй заалтыг илэрхийлнэ.
Sanaa dagaj uvduh - |biyee het chagnah buyuu uvchirhuh hamshinj| Undsen zoviur, shinj temdeg (PCSS): Bainga uurtuu yamar neg uvchnii shinj temdeg haih Uuriiguu het buutsiiluh, uuriinhuu eruul mendiin tuhai het ih sanaa zovnih (hypertrophied anxiety), eruul mendee het ih anhaarah (ene ni huuhed ahuigaasaa ulbaatai) Uuriinhuu uvchnii tuhai tuurulduj buruu bodoh (simulation simulyatsiya) Busdaar uuriiguu hairluulah, asruulah, busdiin anhaarliig uurtuu tatahiig huseh Aidas huudesee hyanaj chadahgui boloh, uuriinhuu tuhai utgagui yum bodoj aij tugshih, uhne gej aih (reckless buyuu irrational fear, jishee ni, huruunii tsus uguhud virus avchihlaa gej aih geh met) Uuriinhuu haluun, zurhnii tsohilt, saahar, holyestyerin geh metiig bainga hemjih Baigaa zoviur emgegee het tuvuulgeh Busadtai haritsahgui baimaar sanagdah, zojigroh Sejigleh zereg boloi. Sanaa dagaj uvduh uvchnii bolzoshgui uchir shaltgaanuud (PCC, patogyenyez): YAg nariin uchir ni togtoogtoogui. Setgetstei holbootoi (koryeni problyemii nahoditsya v psihikye) Huuhed ahui tsagiin uvchlul Oir dotniin hen negen nas barah Hen negnii uvchin esvel uhliin tuhai songoh Ajliin don zereg boloi. Deer durdsan zoviur, shinj temdeg, uchir shaltgaanuudaas ali ni tand hamaatai bolohiig togtooj, tuuniigee emchluulehiig zorih heregtei.  Hool und: Huren manjin, har pyeryets, intoor, huh ners, ulaan looli zereg jims, hunsnii nogoo bainga hereglene. Buhel uriin taria, isgesen hool und /hoyordah uurag tarhi buyuu HGZ-d ulemj tustai/, maalinga, huluunii ur, tos, hushga, zagas, toslog bagatai suu hereglej, tsever us /udurt 6-8 ayaga/ uuna. Urevsel namjaagch huns tulhuu heregleh: Maalingiin tos, ur, zagas, nargil modnii samriin tos. Eslegiin undur aguulamjtai hool huns: Artishok, huren manjin, bagvaahainii navch, luuvan. Zugiin bal: Hushganii samar, zugiin bal tus bur 2 hoolnii halbagiig 1 ayaga nimbegnii shuustei holij untahiin umnu idne. Esvel neg ayaga tarag, esvel haluun suug zugiin balaar amtalj uuna. Esvel 200g zugiin bal deer 3 tsainii halbaga alimiin isgesen shuus hiij, saitar hutgaj beltgene. Untahiin umnu tuuneesee 2 tsainii halbagiig idne. Guchin minutiin daraa noir hurch ehelne. Udriin tursh buhel hoshuu tarianii handiig zugiin balaar amtalj uuna. Esvel zugiin baltai huren manjingiin shuus uuna. Amindem, erdes bodis: Magni /untahiin umnu 300mg uuna/, kalits /500mg uuna/, “A”, “E” amindem, “V-3” niatsin 50mg, “V-6” 20mg, “V-9” buyuu foliin huchil 200mkg, “S” 100mg, “D” amindem, tsair 10mg, syelyeni, “Omega-3” uuh tos, triptofanii beldmel /udurt 2g/, myelatonin 3-6mg, gamma aminobutiriin huchil (gamma-aminobutyric acid – GABA) 1g. Suvilliin chanartai zuvlumj (Treatment strategy–TS): Sanaa dagaj uvduh uvchnuus angijrah emchilgee, suvilgaa ni stryessee udirdaj surah, mergejliin emchtei yariltsah (CBT – Cognitive behavioral therapy), illeg hiih /zarim hund ih sain taardag gene/, setgel sanaagaa taitagruulah, uitgartai bodloosoo sataarah arga uhaan sedeh, zalbiral, byasalgal, gunzgii amisgaliin dasgal hiih, sain amarch surah, setgel sanaagaaraa uudrug baihiig bodoh, durtai hobbitoi boloh, spotriin esvel bujgiin duguilan, gadaad helnii kurs, uul had, agaar salhind yavah, eyereg humuustei oir baih, nuhurluh, sain duriin uil ajillagaand oroltsoh, yadarsan esvel tuslamj heregtei humuust tuslah, eruul zohistoi hoolloh, dasgal hudulguun hiih, HGZ-d ungur togtooh, zuvhun setgel zovniliig bus biyeiin yerunhii eruul mendiig ers saijruulahad chiglegdene. Ali boloh ugluuguur tamirjuulagch (doloogono, nohoin hoshuu, ulaan chavganii ur jims, halgai, altangagnuur), oroi tiisheegee taivshruulagch /batrash+zugiin bal/, biye taviruulah  (rasslablyayushchiye) urgamal uuhiig zuvlunu. Doloo honogt 5 udur 30 minut yavgan yavah, shogshih esvel dasgal hiivel ur duntei. Dugui unaj bolno. SHavar emchilgee eyereg ur duntei gej eh uusveruuded temdeglesen ni bii. Usand oroh: Ugluu bish oroidoo haluun usand orj surah. Vannand orohoor bol usnii tohiromjtoi hem 36S. Untahaas 2 tsagiin umnu 15-aas ihgui minut orno. TSusnii ergelted surguur nuluuluh tul usnii tuvshin zurhen tushaa hesgiig burhehgui baihaar tootsno. Untahiin umnu huitevter ustai vannand 1 ayaga alimnii isgesen shuus hiij, 10-aas ihgui minut orj, daraa ni haluun, huiten ustai shurshuurt eeljlen orno. Esvel haluun buleen usand huluu 10-15 minut durne. Batrash esvel lavandriin tostoi illeg hiivel sain. Ugluuduu bulchin sungah dasgaluud hiij baih heregtei. Tarni mayagiin magtaaliin ug heleh, tusuulun bodoh: Ugluu sermegts daraah magtaaliin ugiig uurtuu helne. Uuniig bainga hiisneer Ta sanaagaar uvddug uvchniig uurd martah bolno. “Bi odoo ev eruul. Bi uuniig yag medej baina. Bi uund itgeltei baina. Bi saihan haragdaj baina. Bi erch hucheer duuren baina. Minii biyed eruul suns orshij baina. Bi tugs eruul hun”. Aidas turuh ch yum uu esvel aimaar hetsuu medremj turj baisan ch ter ni tur zuuriin medremj baidag gedgiig sana. Sanaa dagaj uvduh uvchin ni SSHSU, buurnii deed bulchirhainii sulidaa (BDBS), medrel sulidliin hamshinj, medreliin het yadargaa, SAD (Stryess, setgel zovnil, gutral) zereg medreliin uvchluluudtei uyaldaj, suleldej baidgiig sana. Zailshiivel zohih zuils: Kafyein aguulagch kofye, nogoon, har tsai /kafyein ni myelatonin daavriig daranguildag/, saahar, uuh tos, arhi, tamhi, het bolovsruulsan hool huns (tsagaan talh, goimon), trans uuh tos, nuushlugch, uner, amt oruulagch zereg boloi. Saahar ni buurnii deed bulchirhainii adrenalin, cortisol daavruudiin uil ajillagaag idevhjuuldeg. Udesh kortizol ihseh /KI/-eer noir hurehgui bolno. Noir muutai baival il uvchin ulam daamjirna. Ihenhi humuus arhi GABA-g demjdeg gej boddog, unendee bol tiim bish, harin ch setgel zovniliig ulam sedreene. Arhi uuh ni GABA-g hoosruulj, buurnii deed bulchirhainii adryenalin daavriig ihesgej, noirguideld hurgene. Tanii ajil hudulmur tanii biye mahbod, setgel sanaand eeltei baih yostoig sana. Stryessees zailshiih, udirdah. - Arhag stryess - Arhag yadargaanii hamshinj, bulchin shurmusnii emzeglel - Buurnii deed bulchirhainii sulidaa (BDBS) - Brutsyellyoz - Ger buliin udamshil - Dontuulagch hool huns, sergeesh - Zurhnii dutagdal, sulral - Medrel sulidliin hamshinj (MSHSH) - Medreliin yadargaa - Neg bodol zurshildaa het avtah - Saahar bolon nuursus ihtei hool huns - Stryeptokokkiin nyangiin haldvar - Stryessiin shaltgaant setgetsiin uvchin (SSHSU) - Setgel gutral - Uurag tarhinii burhevchiin dotorhi uilanhai - Hund myetalliin hordlogo tailah - TSagiin hemnel uurchlugduh - Eleg tsevershuuleh (eleg bohirdson) - Elegnii S virusiin urevsel - Elegnii hatuural - Elegnii hort havdar - Dotor bachuurah - Zurh delseh - Uvchin tuschihlaa gej aih, uhehees aih - Setgel zovnil - Tolgoi ergeh - Hodood gedes hyamrah - Hodood tsanhaij uvduh - Hooloin deer yum toroh - Hoolond durgui boloh - Hevlii, tsaviar uvduh - SHaltgaangui hulruh - Altangagnuur - Bagvaahai - Bagvaahainii isgesen handmal - Baragshun - Batrash - Buljirguniin tsomog - Buurulzguniin tsomog - Gajig tseene (sogoon sav) - Ganga, hotoin tsomog - Gangiin tsomog - Gishuuniin isgesen handmal - Gonidnii tsomog - Dalain baitsaanii tsomog - Dolgiontson gishuune - Doloogoniin tsomog - Zelen zanguu - Maralzgana - Mongol hotoi - Mulhuu ganga - Mugvaa - Nohoin hoshuu - Olivtoi gangiin tos - Olslig halgai - Sarvuunii tsomog - Ulaan chavganii ur jims - Hailaas navchit tavilgana - Hoshuu taria - Humsantsetseg - Het bolovsruulsan hool huns - TSarvan - CHas ulaan doloogono - CHiherleg intoor - Egel umhii - Zuu tuunuuriin emchilgee - Nariin navchit honholdoi - Probiotik buteegdehuun - Saravgar tuulain tagnai - Brazil samar - K amindemiin dutagdal - Erendiin tos - Zuun nast (zuunnast) - Tums