Холестерин, триглицеридын хэмжээ нэмэгдэх

High levels of Cholesterol and Triglyceride (english)
Повышенный уровень холестерина и триглицеридов (ру́сский)

Холестеринаас бие махбодын эд эс, даавар бүрэлдэж байдаг.

Цусны судас өөх тос, холестерин болон бусад бодисоор дүүрч бохирдоно. Улмаар цусны тараагуур судасны хананд цугларч хатуу давхарга үүснэ. Үүнийг “plaques” гэнэ. Өөрөөр хэлвэл, цусан дах цагаан эс нь энэхүү давхрагатай исэлдэж, давхрага улам нэмэгдэнэ. Энэ үед цусны нөж үүсч судасаар урсах хүчилтөрөгчийн хангамж эрс багасч, зүрх, уураг тархи, биеийн бусад эд эс хүчилтөрөгч, тэжээлээр дутагдана. Хэрвээ уураг тархины тараагуур судас бөглөрвөл цус харвалт, цаашдаа саажилт үүсэх магадлалтай.

Өндөр нягтралшилтай холестерин нь биед сайн нөлөөтэй бөгөөд 60 мг/дЛ буюу түүнээс их байвал хэвийн гэж үзнэ.

Триглицерид /triglyceride буюу ester бас липид ч хэмээнэ/ глицерол болон өөх тосны 3 группээс бүрдсэн органик нэгдэл. Триглицерид их байвал ЦДИ, холестерин хуралдах, судас тостон хатуурах зэрэг ЗСӨ үүсэх эрсдэлийг нэмэгдүүлнэ. Триглицерид хэт ихдэх үеийг hypertriglyceridemia гэнэ. Өөх тос шаардлагагүй үед триглицеридыг хожим буюу “хар өдөр” хэрэглэхээр нөөцөлдөг аж. “Илүүдэл өөх тос” гэж барагцаагаар ойлгож болно. Орчин үед ийм өдөр тохиолдох нь магадлал багатайг анзаарах.

Триглицеридын хэвийн хэмжээ: 150 milligrams per deciliter (mg/dL), эсвэл 1.7 millimoles per liter (mmol/L) –аас бага байна.

Цусны судасны 70% нь холестерин, триглицеридээр бөглөрөх хүртэл ямар нэг зовиур, шинж тэмдэг мэдэгддэггүй ба харин нижгээд хүндэрсэн үед л дараах шинж тэмдэгүүдээс үүсч болно.

Үндсэн зовиур шинж тэмдэг (PCSS):

  • Уураг тархины судасны цус нөжрөх
  • Халууныг тэсвэрлэхдээ муудах
  • Огцом хөдлөхөд нүд харанхуйлах
  • Хөл өвдөх /intermittent claudication/
  • Хөлийн том хуруу халуу шатах, хөхрөх, хөлийн хумс зузаарах, хөлний үс цөөрөх
  • Захын тараагуур судасны өвчин (PAD: Peripheral artery disease) Энэ судас нь бөөр, гар, хөл, хөлийн ул /intermittent claudication/, ходоодыг цусаар хангаж байдаг зэрэг болой.

Хоол унд: Ер нь хоол болон амьдралын хэв шинжийг бүрэн өөрчлөх хэрэгтэй. Хоолоо бага багаар олон удаа иднэ. Хөнгөн хоол, жимс, хүнсний ногоо тухайлбал, нимбэг, жүрж эсвэл тэдгээрийн шүүс, сармис /өдөр бүр 1 хумс иднэ/ байнга хэрэглэх хэрэгтэй.

Өлөн дээрээ ус ууна. Ууранд жигнэж чанасан мах, загас иднэ. Ногооны салат, рашаан, анар жимсний шүүс ууна.

Хүрэн манжин, сонгино, улаан чавга, хөх нэрс, цангис, усан үзэм, хан боргоцой, киви жимс, хар чавга, цагаан гаа, амтат чинжүү, оливийн тос, усан үзмийн үрийн тос, далайн байцаа, хушга, маалингын үр, зөгийн бал, тослог багатай сүү, цагаан идээ, бүхэл үрийн тарианууд хэрэглэнэ.

Эрүүл өөх тос хэрэглэж байх: үүнд олив, засаг, маалингын тос, чацарганын тос, хушганы самар байж болно.

Бага зэргийн өндөр чанарын усан үзмийн улаан дарс ууж байж болно.

Аминдэм, эрдэс бодис: Цайр, “А”, “Е”, “С” аминдэм, загасны тос, сармис, магни /өдөрт 400-1000 мг/, коензим (CoQ10) /өдөрт 200-600мг/.

Сувиллын чанартай зөвлөмж (Treatment strategyTS): Холестерин, триглицерид бууруулагч эмчилгээ, сувилгаа нь цусны нөжийг задлах, бүдүүн гэдсийг цэвэршүүлэх, цусан дах саахрын хэмжээг ихэсгэхгүй байх, биеийн хүчний ажил идэвхтэй хийх, идүүдэл жинг арилгах, эрүүл зохистой хооллох, амьдралын хэв шинжээ өөрчлөхөд чиглэгдэнэ.

Бүдүүн гэдсийг цэвэршүүлэхийн тулд клизм тавина, дараа нь туулгагч цай уулгана.

“Холестерин багатай хоол ид” гэдэг зөвлөмж бол буруу юм. Яагаад гэвэл, бидний уураг тархины 25% нь холестерин байдаг. Хангалттай хэмжээний холестерин байхгүй бол бидний элэг  даавруудаа боловсруулж гаргаж чадахгүй билээ. Гагцхүү, холестериныг исэлдүүлж, муу зүйл /хор/ болгодог дараах бүтээглдэхүүн, үйлдлээс татгалзах хэрэгтэй. Үүнд: архи, тамхи, муу хоол, цэвэршүүлсэн үр тариа, дээд гурил, стресс, үйлдвэрлэлийн химийн бүтээгдэхүүн, саахар, хөдөлгөөнгүй байх зэрэг хамаарна.

Өдрийн дэглэм сайн баримтлах, биеийн тамир хийх, спортоор хичээллэх хэрэгтэй. Болж өгвөл тайван амгалан байхыг хичээх.

Бага хэмжээний архи, коктейль, шар айраг уухад л триглицерид нижгээд нэмэгдэнэ. Өндөр триглицеридтэй хүмүүс архийг бүрмөсөн /entirely/ уухгүй байх хэрэгтэй.

Эмчийн жороор олгогддог, олон улсын эмийн сангуудад хамгийн их борлогддог 7 эмийн нэг нь холестерин бууруулагч эмүүд юм. Тухайлбал, Generic versions of Lipitor /Zocor/ Crestor юм. Элэгэнд холестерин үйлдвэрлэхэд чухал үүрэг гүйцэтгэдэг enzyme HMG-CoA reductase-ыг боймлох замаар холестериныг хуурамчаар бууруулдаг. Булчингийн үрэвсэл, бөөрний дутагдал, чихрийн шижингийн хэв шинж-2, ЗСӨ, хорт хавдар, бэлгийн дааврын өөрчлөлт зэрэг гаж нөлөө үзүүлдэг болой.

Болзошгүй учир шалтгаанууд, эрсдэлт хүчин зүйлс

Үндсэн зовуурь, шинж тэмдэг (болзошгүй хожмын үеийн)

Зохимжтой ба зохимжгүй эмийн үйлдэл

Зохимжтой ба зохимжгүй ургамлын бүтээгдэхүүн

Эх сурвалж

Тэмдэглэгээний утга

  • Ийм тэмдэг нь эмчилгээний өндөр үр дүнтэй бөгөөд эрдэм шинжилгээний туршилт, судалгаагаар нотлогдсон болохыг илэрхийлнэ.
  • Ийм тэмдэг нь хүний биед сайн нөлөөтэй гэдэг нь судалгаагаар нотлогдсон. Гэхдээ бүхэл ургамлын хувьд авч үзвэл 3 одтой бүтээгдэхүүнийг арай гүйцэхгүй аж.
  • Ийм тэмдэг нь эмчилгээ, шим тэжээлийн эерэг үр дүнтэй болохыг илэрхийлнэ. Голдуу ардын уламжлалт практикт олон зуун жилийн турш өргөн хэрэглэгддэг туршлагатай. Туршилтын амьтан дээр судлагдаж сайн нь тогтоогдсон. Өчигдрийн ардын эмчилгээнд хэрэглэдэг байсан эмийн ургамал өнөөдөр шинжлэх ухаанаар нотлогдсон эмчилгээ болдог гэдгийг санаандаа авбал зохино.
  • Ийм тэмдэг нь гаж нөлөө буюу зохимжгүй заалтыг илэрхийлнэ.
Holyestyerin, triglitsyeridiin hemjee nemegdeh - Holyestyerinaas biye mahbodiin ed es, daavar bureldej baidag. TSusnii sudas uuh tos, holyestyerin bolon busad bodisoor duurch bohirdono. Ulmaar tsusnii taraaguur sudasnii hanand tsuglarch hatuu davharga uusne. Uuniig “plaques” gene. Uuruur helvel, tsusan dah tsagaan es ni enehuu davhragatai iseldej, davhraga ulam nemegdene. Ene uyed tsusnii nuj uusch sudasaar ursah huchilturugchiin hangamj ers bagasch, zurh, uurag tarhi, biyeiin busad ed es huchilturugch, tejeeleer dutagdana. Hervee uurag tarhinii taraaguur sudas buglurvul tsus harvalt, tsaashdaa saajilt uuseh magadlaltai. Undur nyagtralshiltai holyestyerin ni biyed sain nuluutei buguud 60 mg/dL buyuu tuunees ih baival heviin gej uzne. Triglitsyerid /triglyceride buyuu ester bas lipid ch hemeene/ glitsyerol bolon uuh tosnii 3 gruppees burdsen organik negdel. Triglitsyerid ih baival TSDI, holyestyerin huraldah, sudas toston hatuurah zereg ZSU uuseh ersdeliig nemegduulne. Triglitsyerid het ihdeh uyeiig hypertriglyceridemia gene. Uuh tos shaardlagagui uyed triglitsyeridiig hojim buyuu “har udur” heregleheer nuutsuldug aj. “Iluudel uuh tos” gej baragtsaagaar oilgoj bolno. Orchin uyed iim udur tohioldoh ni magadlal bagataig anzaarah. Triglitsyeridiin heviin hemjee: 150 milligrams per deciliter (mg/dL), esvel 1.7 millimoles per liter (mmol/L) –aas baga baina. TSusnii sudasnii 70% ni holyestyerin, triglitsyerideer bugluruh hurtel yamar neg zoviur, shinj temdeg medegddeggui ba harin nijgeed hundersen uyed l daraah shinj temdeguudees uusch bolno. Undsen zoviur shinj temdeg (PCSS): Uurag tarhinii sudasnii tsus nujruh Haluuniig tesverlehdee muudah Ogtsom hudluhud nud haranhuilah Hul uvduh /intermittent claudication/ Huliin tom huruu haluu shatah, huhruh, huliin hums zuzaarah, hulnii us tsuuruh Zahiin taraaguur sudasnii uvchin (PAD: Peripheral artery disease) Ene sudas ni buur, gar, hul, huliin ul /intermittent claudication/, hodoodiig tsusaar hangaj baidag zereg boloi. Hool und: YEr ni hool bolon amidraliin hev shinjiig buren uurchluh heregtei. Hooloo baga bagaar olon udaa idne. Hungun hool, jims, hunsnii nogoo tuhailbal, nimbeg, jurj esvel tedgeeriin shuus, sarmis /udur bur 1 hums idne/ bainga heregleh heregtei. Ulun deeree us uuna. Uurand jignej chanasan mah, zagas idne. Nogoonii salat, rashaan, anar jimsnii shuus uuna. Huren manjin, songino, ulaan chavga, huh ners, tsangis, usan uzem, han borgotsoi, kivi jims, har chavga, tsagaan gaa, amtat chinjuu, oliviin tos, usan uzmiin uriin tos, dalain baitsaa, hushga, maalingiin ur, zugiin bal, toslog bagatai suu, tsagaan idee, buhel uriin tarianuud hereglene. Eruul uuh tos hereglej baih: uund oliv, zasag, maalingiin tos, chatsarganiin tos, hushganii samar baij bolno. Baga zergiin undur chanariin usan uzmiin ulaan dars uuj baij bolno. Amindem, erdes bodis: TSair, “A”, “YE”, “S” amindem, zagasnii tos, sarmis, magni /udurt 400-1000 mg/, koyenzim (CoQ10) /udurt 200-600mg/. Suvilliin chanartai zuvlumj (Treatment strategy–TS): Holyestyerin, triglitsyerid buuruulagch emchilgee, suvilgaa ni tsusnii nujiig zadlah, buduun gedsiig tsevershuuleh, tsusan dah saahriin hemjeeg ihesgehgui baih, biyeiin huchnii ajil idevhtei hiih, iduudel jing arilgah, eruul zohistoi hoolloh, amidraliin hev shinjee uurchluhud chiglegdene. Buduun gedsiig tsevershuulehiin tuld klizm tavina, daraa ni tuulgagch tsai uulgana. “Holyestyerin bagatai hool id” gedeg zuvlumj bol buruu yum. YAagaad gevel, bidnii uurag tarhinii 25% ni holyestyerin baidag. Hangalttai hemjeenii holyestyerin baihgui bol bidnii eleg  daavruudaa bolovsruulj gargaj chadahgui bilee. Gagtshuu, holyestyeriniig iselduulj, muu zuil /hor/ bolgodog daraah buteegldehuun, uildlees tatgalzah heregtei. Uund: arhi, tamhi, muu hool, tsevershuulsen ur taria, deed guril, stryess, uildverleliin himiin buteegdehuun, saahar, hudulguungui baih zereg hamaarna. Udriin deglem sain barimtlah, biyeiin tamir hiih, sportoor hicheelleh heregtei. Bolj ugvul taivan amgalan baihiig hicheeh. Baga hemjeenii arhi, koktyeili, shar airag uuhad l triglitsyerid nijgeed nemegdene. Undur triglitsyeridtei humuus arhiig burmusun /entirely/ uuhgui baih heregtei. Emchiin joroor olgogddog, olon ulsiin emiin sanguudad hamgiin ih borlogddog 7 emiin neg ni holyestyerin buuruulagch emuud yum. Tuhailbal, Generic versions of Lipitor /Zocor/ Crestor yum. Elegend holyestyerin uildverlehed chuhal uureg guitsetgedeg enzyme HMG-CoA reductase-iig boimloh zamaar holyestyeriniig huuramchaar buuruuldag. Bulchingiin urevsel, buurnii dutagdal, chihriin shijingiin hev shinj-2, ZSU, hort havdar, belgiin daavriin uurchlult zereg gaj nuluu uzuuldeg boloi. - Adiponyektin daavriin dutagdal - Androgyenii iluudel - Arhag stryess - Bambai bulchirhainii daavriin dutagdal (BBDD) - Biyeiin shingeniig shultjuuleh (huchillegiig saarmagjuulah u.h. huchilleg ihdeh emgeg) - Bodisiin soliltsoonii hamshinj - Buurnii tuudgentseriin urevsel - Buurnii tevshintsriin urevsel - Buurnii urevsel - Builnii suult - Ger buliin udamshil - Dontuulagch hool huns, sergeesh - Kushingiin uvchin - Mungun usnii hordlogo tailah - Nas ahih - Undguvchnii olon uilanhait hamshinj (UOUH) - S ryeaktiv uurag ihdeh (CRP) - Saahar bolon nuursus ihtei hool huns - Syelyenii dutagdal - Untaj baihdaa amisgal ni zogsoh - Hort havdar - Hudulguunii dutagdal - Hund myetalliin hordlogo tailah - Het bolovsruulsan hool huns - CHihriin shijingiin hev shinj-1, 2 - Eleg tsevershuuleh (eleg bohirdson) - Elegnii uuhshilt - Elegnii hatuural - Em uuj esvel taria hiilgej baigaa (emiin gaj nuluu) - Estrogyenii davamgailal (ED) - Arhag yadargaa, amarhan yadrah - Arisand huhulgur urgah - Biye sulrah - Buuljis tsutgah - Buurnii dutagdal - Belgiin sulral - Gar, hul badairah chimchgeneh - Gar, hul daarah - Dotor bachuurah - Jiremsen eh - Zurh tomroh - Zurh hatuural - Zurhnii hem aldagdah - Zurhnii hem turgeseh - Zurhnii tsus dutliin emgeg - Zurhnii shigdees - Zurheer hatguulah buyuu zurhnii bah - Kalitsiin davs tundasjih - Medrel sulidliin hamshinj (MSHSH) - Noir bulchirhainii arhag urevsel - Nud haranhuilah - Nuurnii medreliin saajilt - Taraaguur sudas toston hatuurah - Targalalt (turaah) - Tarhiar hatguulah - Tarhind tsus harvah, saajih - Tolgoi ergeh - Tulai - Uhaan aldaj unah - Uye much uvduh, moiniih (uye muchnii herlegt urevsel) - Havagnaj, buuruur uurgaa aldah - Hoolnii shingets muudah - TSag agaariin uurchlult - TSusnii daralt ihdeh (TSDI) - TSeejeer uvduh - SHurmus tatah, sunah - Eleg bugluruh - Elegnii V virusiin urevsel - Elegnii S virusiin urevsel - Biye mahbod tsevershuuleh - Zurh sudasnii ed esiig hamgaalah, behjuuleh - Urevsel darah - TSus shingeruuleh - TSusnii ergeltiig saijruulah - Ai Kiyu handmal - Alim jims - Altantovchiin tsomog - Amtat bazilik (navch) - Anar jims - Anar jimsnii tsomog - Arvain nogoon nahia - Arvainii ur - Arzaahainii tsomog - Artishok - Artishokiin tsomog - Bag honhontsetseg - Bagvaahai - Bagvaahainii isgesen handmal - Badartsetsgiin tsomog - Badmaagiin tsomog - Banan jims (gadil) - Baragshun - Bivlen - Bivlentsriin tsomog - Buljirguniin tsomog - Burgasnii tsomog - Buutsainii tsomog - Builsiin samar, tos - Berishiin tsomog - Gajig tseene (sogoon sav) - Gazriin liir (bultsuut tsetseg: gdh, bultsuu) - Ganga, hotoin tsomog - Gandbadraanii tsomog - Gichgeniin tsomog - Gishuuniin isgesen handmal - Guzeelzgeniin tsomog - Guzeelzgene - Gunjidiin ur, tos - Guun huhiin tsomog - Dalain baitsaa - Dalain baitsaanii tsomog - Dalan halisiin tsomog - Dalivsiin tsomog - Doloogoniin tsomog - Doshontsgiin tsomog - Jurjiin halis - Zadiin tsomog - Zugiin toosontsor - Zurugtsetseg - Zunshiltsetsgiin tsomog - Zelen zanguu - Idree - Injbuurliin tsomog - Isgesen alimnii shuus - Ih dalivs - Ih zuliin tsomog - Kardamonii ur - Lidriin handmal - Liiriin tsomog - Luuvan - Luuvangiin navch - Maalingiin ur, tos - Magni - Majiin tsomog - Moilnii tsomog - Mongol hotoi - Monos (moil) - Mugziin tsomog - Naaldangi gichgene - Nangiad odot anisnii ur - Narantsetsgiin ur, tos - Nariin navchit honholdoi - Narimiin tsomog - Narsnii toosontsortoi nahia, shilmuus - Nimbeg (nimbegnii halis) - Nohoin hoshuu - Nohoin hoshuunii tsomog - Olslig halgai - Ongol muugnii tsomog - Urul - Probiotik buteegdehuun - Rozmarinii tsomog - Sagadai budaa (Gurvaljin budaa) - Sarmis - Sarmisnii isgesen beldmel - Sarnainii tsomog - Sarislag hunchir - Sibiri harmag - Sibiri chudurgunu - Songino - Songiniin koktyeili - Songiniin halis - Sudan sarnai - Tarimal usuu - Togosnii suul muug - Tolbot arzaahai - Tolgodiin budargana - Tom tsuldmeg muug - Tosondoi muug - Turuu muug - Tureg shosh - Temeeljiin uriin tos - Ulaan looli - Ulaan tes - Ulaan tesiin jimsnii tsomog - Ulaan chavganii ur jims - Uliangariin tsomog - Usan uzmiin isgesen shuus - Usan uzmiin yasnii tos - Uutan halist ulaan chinjuu - Uhriin nudnii tsomog - Uher buljirgunu - Hailaas navchit tavilgana - Halgainii tos - Halgainii tsomog - Har ners - Har urt tesiin jims - Hahuuniin tos - Hoshoon - Hoshuu taria - Huvuntiin tsomog - Humuul - Hujir - Humsantsetsgiin tos - Humsantsetseg - Hunchiriin tsomog - Husnii muugnii tsomog - Husnii nahia, navch, holtos - Husnii ongol muug (chaga) - Hush - Hushganii yas, tusgaarlagch haalt - Huren manjingiin navch - Hyasaa muug - TSagaan budaanii halisnii tos - TSagaan gaa - TSagaan halgainii tsomog - TSair erdes bodis (Zn) - TSangisiin jims - TSargas - TSoorgoniin tsomog - TSooriin undes - TSegtsuuheinii tsomog - TSetsegt baitsaa - CHas ulaan doloogono - CHatsarganiin tsomog - CHiher uvs - CHiher uvsnii tsomog - CHoniin hel (tom navchit degd) - CHudurguniin tsomog - SHavantag - SHampinion /dalbinga muug/ - SHants modnii holtos - SHantsnii tsomog - SHar budaa - SHar gaa - SHar manjingiin navch - SHilmuusnii tsomog - SHoshloirhog hoshoongor - SHuvuun tarna - SHuudergeniin koktyeili - SHuudergeniin tsomog - SHuusleg shilmuusnii tos - Emiin rozmarin - Erdeneshishiin ur, sahal - Erdeneshishiin tsomog - YAmaan sahal - YAshilduu chatsargana - Zuu tuunuuriin emchilgee - CHiherleg intoor - Saravgar tuulain tagnai - Brazil samar - K amindemiin dutagdal - Erendiin tos - Zuun nast (zuunnast) - Tums